Δημοκρατίας όρια

Ι. Η οικονομική κρίση στην Δύση κυρίως, η πολιτική εξέγερση στη Μέση Ανατολή επίσης, χαρακτηρίζονται από αλλεπάλληλες διαδηλώσεις όπου κυριαρχεί η επίκληση της ανάγκης για “δημοκρατία”. Χρήσιμη, άρα, η αποσαφήνιση της έννοιάς της.

ΙΙ. Ούτω (η δημοκρατία) κέκληται …«…δια το μη ες ολίγους αλλ΄ες πλείονας οικείν…»… (Θουκ. 2, 37). Οργανικώς, λοιπόν, οιοδήποτε ίδιο συμφέρον εξυπηρετείται αποκλειστικά στα πλαίσια της ευκταίας γενικής αναβάθμισης. Αποστρέφεται, η δημοκρατία, την ρουσφετολογία.

Ως σύλληψη ανθρώπινη είναι και αυτή ατελής. Ούτως ή άλλως στηρίζεται σε δύο μύθους. Κατά τον πρώτο: η λαϊκή μάζα αναβαθμιζόμενη σε συντεταγμένη εξουσία αποτελείται από πολίτες, που είναι, μεταξύ τους, ίσοι (κατ’ αξίαν) έτσι ώστε όλες οι ψήφοι (γνώμες) να έχουν την αυτή βαρύτητα. Κραυγαλέα εδώ η ανακρίβεια: Ανεξαίρετος είναι ο βιολογικός νόμος της διαφορετικότητας. Άρα, και της ανισότητας μεταξύ των μελών της κοινωνίας. Ο επόμενος μύθος (ιδιαίτατα εξωραϊσμένος από την δημαγωγική πράξη) έγκειται στο αλάθητο της λαϊκής κρίσης. Αποδίδεται ιδιαίτατα στον στίχο …«…λαέ μου ευκολόπιστε και πάντα προδομένε…»… Ότι, δηλαδή, η όποια αστοχία, ως προϊόν παραπλάνησης, δεν θίγει το λαϊκό αλάθητο (!!!).

Η ελληνική σκέψη ουδέποτε υπήρξε ανεπιφύλακτη έναντι της δημοκρατίας. Πρώιμη, η πολιτειολογική επισήμανση του προσωκρατικού Πρωταγόρα: …«… πάντων χρημάτων (χρησίμων) μέτρον άνθρωπος…»… Ο,τι δηλαδή στην συνέχεια τυποποιήθηκε από τον Αριστοτέλη. Ο τελευταίος στην καλή λειτουργία του – οιουδήποτε – πολιτεύματος έδινε σημασία. Όχι δηλαδή στην μορφή του, κυρίως, ως δημοκρατικού. Αριστοτελικός υπήρξε και ο Βενιζέλος ως προς την μορφή του πολιτεύματος. Η αποτελεσματική λειτουργία του, τον ενδιέφερε.

Η λαμπρή (βραχύτατη) περίοδος της Αθηναϊκής Δημοκρατίας του 5^ου π.Χ. αιώνα υπήρξε ελάχιστα δημοκρατική. Οι πολυπληθείς δούλοι και μέτοικοι ήσαν οι επιφορτισμένοι – κατ΄εξοχήν – με την  παραγωγή. Οι Αθηναίοι (μικρή μειοψηφία), απερίσπαστοι από βιοτικές φροντίδες, ενήμεροι  των πολιτικών ζητημάτων, διαλέγονταν επ΄αυτών μετά κύρους. Το βίωμα αυτό, όμως, δεν αποδίδει δημοκρατία. Αποδίδει δημοκρατική οργάνωση της άρχουσας τάξης.

Νωρίς, φθίνοντος του 6^ου π.Χ. αιώνα, ο Σόλων, πρώτος, επισήμανε την πλαστικότητα του δημοκρατικού πολιτεύματος. Αυτό, εξ αντιδιαστολής προς ό,τι συμβαίνει με το αντίθετο – το τυραννικό – το οποίο …«…ούκ έχει απόβασιν…»…, δηλαδή κατάληξη ομαλή.

Η άνοδος των αστών, μετά την Γαλλική Επανάσταση του 1789, και η οικονομική τους ευδοκίμηση, ιδίως στις αγγλοσαξωνικές χώρες, ως στήριγμα πολιτικό (της νέας αυτής τάξης) επέβαλε το αντιπροσωπευτικό πολίτευμα. Η εμπειρία επιβεβαίωσε τον Σόλωνα. Η δι΄εκλογών ανάδειξη, κατά περίπτωση, διοικούσας ομάδας (κυβέρνησης), συγκεντρώνει την φθορά, από την άσκηση  εξουσίας, στα πρόσωπα, κυρίως, που την ασκούν. Αυτά, όμως, αντικαθίστανται. Ετσι, φθείρονται και πέφτουν (τα πρόσωπα), διατηρείται, όμως το “Σύστημα”. Η πράξη επιβεβαίωσε: Κομμουνισμός, Ναζισμός, Φασισμός, Φρανκισμός κλπ. κατέρρευσαν. Η δημοκρατία όχι.

ΙΙΙ. Η γενική βελτίωση επιπέδου ζωής είναι σκοπός της δημοκρατίας. Όσο μεγαλύτερος είναι ο σεβασμός των αρχών της τόσο επιτυχέστερη (είναι) και η ευγενική της επιδίωξη. Πρόχειρο παράδειγμα: οι Σκανδιναβικές κοινωνίες. Φύσει η δημοκρατία αναδεικνύει ισότητα ευκαιριών υπέρ του συνόλου των πολιτών της. Εκεί, όμως, τελειώνει (και) η κοινωνική προσφορά της.

IV. Οι διάφοροι “αγανακτισμένοι”, εν τούτοις, υπό την επίκληση “δημοκρατίας” εγκαταλείπουν πατρογονική, συνήθως, απασχόληση στον πρωτογενή τομέα. Ετσι δε και ζητούν, όλοι, εργασιακή ένταξη στην παροχή υπηρεσιών. Αλλ’ ο τομέας αυτός, υπό την κλιμακούμενη παγκόσμια κρίση, τελεί υπό συρρίκνωση. Άρα εμμονή στο αίτημα σημαίνει αξίωση αμοιβής για εργασία που δεν χρειάζεται. Κατ’ αποτέλεσμα, λοιπόν, αξιούται αναδιανομή πλούτου, μάλιστα δε και ανύπαρκτου, αφού ο τομέας των υπηρεσιών χειμάζεται.

Ανεπίτρεπτα, λοιπόν, οξύνεται η κοινωνική ένταση. Υπονομεύεται, έτσι, η δημοκρατία, ως ανεπαρκής για την κατοχύρωση της κοινωνικής ευρυθμίας. Αγόμεθα, κατά συμπέρασμα, σε αναζήτηση λύσεων εκτός πλαισίου.

Επί τέλους και ο Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος δίδαξε τον ιστορικό κανόνα ότι όταν δυσλειτουργούν οι δημοκρατικοί θεσμοί: “πάσσαλος πασσάλων εκκρούεται”. Την μέθοδο κατ’ επανάληψη μετήλθε ο μέγας αυτός πολιτικός.